Πελατειακές σχέσεις: το μεγάλο καρκίνωμα – Μέρος 2ο

Φωτό: ssstroumfakiaaa.blogspot.gr

Ενώ στη Δυτική Ευρώπη είχε εδρεωθεί μία αστική τάξη που αισθανόταν το κράτος ως τη μοναδική πηγή εξουσίας, για μας η ίδια έννοια ήταν και παραμένει εχθρική – κάτι στο οποίο πρέπει κανείς να αντιστέκεται. Παράλληλα, δε, με τη δυσπιστία και την εχθρότητα προς το κράτος, η φοροδιαφυγή και η κλοπή κρατικής περιουσίας ήταν χαρακτηριστικές συμπεριφορές στα πρώτα χρόνια του νεοιδρυθέντος βασιλείου και εξακολουθούν να αποτελούν και σήμερα σήματα κατατεθέντα της πολιτικής μας κουλτούρας.

Δεν είναι τυχαίο ότι μεσούσης της τελευταίας οικονομικής κρίσης, φούντωσε το κίνημα του «δεν πληρώνω». Αντί να συνειδητοποιήσει κανείς ότι φτάσαμε εδώ που φτάσαμε, εν πολλοίς, διότι το κράτος εστερείτο μονίμως ή σωστότερα, θυσίαζε αυτοβούλως και συνεχώς, θεμιτά και λίαν απαραίτητα έσοδα (για τη λειτουργία του και την επιτέλεση των σκοπών ύπαρξής του), υποχωρώντας στους πάσης φύσεως συντεχνιασμούς, τοπικισμούς και συνδικαλισμούς λόγω ενός κακώς εννοούμενου πολιτικού κόστους, το κίνημα «δεν πληρώνω» ήρθε ως πολιτικό εξαρτημένο ανακλαστικό ενός λαού που έχει μάθει στην απαίτηση να απολαμβάνει κρατικά αγαθά κι υπηρεσίες χωρίς να συνεισφέρει, ει μη μόνο με το «νόμισμα» της ψήφου. Η μόνη διαφορά σήμερα ήταν η επίφαση της αφορμής, του σκοπού που «αγίαζε» το μέσο: δεν πληρώνουμε γιατί δεν θα πιάσουν τόπο ως επένδυση ή αναπτυξιακά προγράμματα, αλλά θα μας τα …βουτήξουν οι ξένοι δανειστές.

Μεταπολεμικά, οι δεκαετίες έρχονταν κι έφευγαν, αλλά επί της ουσίας της πελατειακής κουλτούρας δεν άλλαζε κάτι. ΕΡΕ, Ένωση Κέντρου, Χούντα, μεταπολίτευση, ερχομός ΠΑΣΟΚ, τίποτε δεν άλλαζε στο πελατειακό σύστημα. Για παράδειγμα, η μόνη αλλαγή που έφερε η στρατιωτική χούντα ήταν πώς οι στρατιωτικοί και τα δικά τους κοινωνικο-οικονομικά δίκτυα ήταν οι βασικοί αποδέκτες προνομίων, και όχι η πολιτική ολιγαρχία.  

Πολλοί σήμερα αναπολούν τα χρόνια της 7ετίας, έχοντας μια εξωραισμένη εικόνα της χούντας, υπό την καθοδήγηση της οποίας η χώρα «προόδευε». Δυστυχώς όμως, η Ιστορία επιβεβαιώνει του πελατειακού λόγου το αληθές: τα σκάνδαλα Litton, AEG-Telefunken, Esso-Pappas, Πεσινέ είναι χαρακτηριστικές περιπτώσεις, ή οι εισαγωγές των σάπιων κρεάτων από τη Ροδεσία του υπουργού εμπορίου Μπαλόπουλου που για μήνες «προσέφερε» στους έλληνες καταναλωτές. Άλλο παράδειγμα: ο άντρας της κόρης του Παττακού Α. Μειντάνης, αναλάμβανε επί χούντας πολεοδομικές μελέτες, διορίσθηκε στο μηχανολογικό τμήμα του Μετοχικού Ταμείου Στρατού και υπέγραψε και μια σύμβαση με τη ΔΕΗ το 1969 για τη μελέτη κατασκευής υποσταθμών (Εφημερίδα Ελεύθεροι Έλληνες 4.69). 

Για έναν εξωτερικό παρατηρητή, το ΠΑΣΟΚ του 1981 θεωρούνταν ένα …αριστερό κόμμα. Στην πραγματικότητα ήταν από την πρώτη στιγμή ένα παντελώς πελατειακό κόμμα υπό την ηγεσία του Παπανδρέου. Νεόκοπο πολιτικό «κίνημα» με πολλά ηγετικά στελέχη από λιγότερο πλούσιες οικογένειες -τζάκια-, που δεν είχαν ποτέ πριν πρόσβαση στα κρατικά ταμεία και τώρα αισθάνονταν την ανάγκη για βελτίωση του βιοτικού τους επιπέδου. Η ηγεσία έπρεπε να εξασφαλίσει μία πλατιά βάση οπαδών-εκλογέων, μέσω της διανομής ρουσφετιών, ώστε να διασφαλίσει την εκλογική εμπιστοσύνη. Αυτό δεν ήταν δυνατό μέχρι τότε με βάση τα πενιχρά και ακανόνιστα έσοδα του ελληνικού κράτους, αλλά δυστυχώς η είσοδος της χώρας στην ΕΟΚ το 1981, έφερε και τις οικονομικές επιδοτήσεις. Το ΠΑΣΟΚ τις χρησιμοποίησε σαν μία ανεξάντλητη πηγή ρουσφετιών, ευνοιοκρατίας, πελατειασμού σε πράσινη απόχρωση. Τα ευρωπαϊκά κονδύλια συνέρρευσαν στο πελατειακό δίκτυο του ΠΑΣΟΚ σε πρωτοφανή μεγέθη.

Εκλιπόντος του Παπανδρέου, το πελατειακό ΠΑΣΟΚ υπέστη μια μετάλλαξη, διότι δεν ήταν πλέον η μονολιθική πελατειακή πυραμίδα, με τον χαρισματικό προστάτη-πάτρωνα στην κορυφή αλλά αποτελούνταν από αυτονομημένα δίκτυα-καπετανάτα με «αντάρτες» υπαρχηγούς πολύ κοντά στην κορυφή, που έριζαν για μεγαλύτερη νομή πόρων, μάσας και πελατειακής επιρροής.

Όταν η Νέα Δημοκρατία επανήλθε στην κυβέρνηση το 2004, συνεχίστηκαν τα ίδια φαινόμενα. Μετά από σχεδόν 25 χρόνια πασοκοκρατίας, μια ολόκληρη δεξιά πολιτική γενιά είχε παροπλισθεί και η ηγετική ελίτ του κόμματος δεν ήταν πλέον καλοβαλμένοι συντηρητικοί από παραδοσιακά τζάκια, αλλά πολιτικοί νεότερης γενιάς έτοιμοι να δελεαστούν με το εύκολο και γρήγορο χρήμα, με την αρπαχτή. Η διόγκωση του κρατικού χρέους παρέσυρε τις τράπεζες επίσης στη δημιουργία χρεών κι εκείνες ενθάρρυναν τους πολίτες να καταναλώνουν επί πιστώσει. Τέτοιο επίπεδο πλασματικής μαζικής ευημερίας του πληθυσμού η Ελλάδα δεν είχε ποτέ ως τώρα. Δεν έγιναν, όμως, επενδύσεις, ούτε λύθηκαν προβλήματα δεκαετιών – πχ ασφαλιστικό. Τα δανεικά έρρεαν στην κατανάλωση ή σε λογαριασμούς του εξωτερικού, offshore παραδείσους και λοιπά νομότυπα μεν, ανήθικα δε.

Η μεγάλη πλειονότητα του λαού που δεν επωφελείται από το πελατειακό σύστημα με άμεσο τρόπο το καταδικάζει βερμπαλιστικά μόνο, διότι ταυτόχρονα δεν μπορεί να αντισταθεί στο πειρασμό να συμμετάσχει σ’ αυτό, εάν θέλει να επιβιώσει, συνήθως υποβιβάζοντας τις δικές της προσδοκίες ή απαιτήσεις σ ένα ταπεινό δημόσιο διορισμό, μια κάπως ευνοικότερη ρύθμιση φορολογικών ή δανειακών χρεών -για την οποία φυσικά μεσολαβεί πάντα ο βουλευτής-πάτρωνας του νομού ή της περιφέρειας ή ο δημόσιος λειτουργός «καθ’ υπόδειξη» του πάτρωνα. Δεν είναι τυχαία άλλωστε η παντελής άρνηση ή αδυναμία πολλών πολιτών να κατανοήσουν ότι τα μεγέθη δεν αλλάζουν την ουσία του προβλήματος. Διότι για πολύ κόσμο, μια θέση στο δημόσιο, μια ρύθμιση φορολογικών εκκρεμοτήτων, μια προαγωγή, μια πλασματική συνταξούλα στο ΙΚΑ ή κάτι σχετικό δεν ρίχνει «έξω τα καράβια» ενός κράτους, ενώ για παράδειγμα, το σκάνδαλο της ΟΑ, των Χρυσορυχείων Χαλκιδικής, του χρηματιστηρίου ή των …ανισόρροπων υποβρυχίων, ναι τα ρίχνει.

Αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα, είναι η αδυναμία να αντιληφθούμε ότι η πολιτική νοοτροπία των πελατειακών σχέσεων και του ιδιοτελούς οφέλους είναι αυτή που γεννά αυτά τα φαινόμενα, κι όχι απλά, τα μεγέθη των εκφάνσεών της.

Μόλις τώρα, και πάρα πολύ αργά, αρχίζουμε μερικοί να υποψιαζόμαστε, ότι εδώ και 200 χρόνια, κινηθήκαμε στη βάση μιας πολιτικής κουλτούρας και αντίληψης προσανατολισμένης όχι στην έννοια του ευνομούμενου κράτους υπέρ του συνόλου της κοινωνίας, αλλά σταθερά προσανατολισμένης στην ιδιοτέλεια, έτσι όπως προσδιορίζεται μέσα από την εξωθεσμική φύση των πελατειακών σχέσεων.

Μια ιδιοτέλεια που είχε πάντα είτε ατομικό χαρακτήρα του τύπου «τί θα κερδίσω ΕΓΩ απ’ αυτή την εξέλιξη-απόφαση-κατάσταση-ρύθμιση», όπου το εγώ σήμαινε για παράδειγμα να γίνω αορίστου χρόνου, ή να πάρω τις αυξήσεις που «έταζε» το πλειοδοτόν κόμμα, είτε στενό συντεχνιακό ή τοπικιστικό χαρακτήρα, του τύπου «τί θα κερδίσουμε ΕΜΕΙΣ απ’ την εξέλιξη», όπου το εμείς πλέον γινόταν συνώνυμο είτε των κλειστών επαγγελμάτων, πχ φαρμακοποιών, μηχανικών, συμβολαιογράφων, είτε κλαδικών/συνδικαλιστικών ομάδων, πχ ΔΕΚΟ, είτε τοπικών συμφερόντων, πχ βαμβακοπαραγωγοί Θεσσαλίας, ή φραουλοπαραγωγοί Ηλείας. Με λίγα λόγια, κάθε συντεχνία ή ομάδα συμφέροντος λειτουργεί μέσα από τις πελατειακές σχέσεις συγκεντρώνοντας αδικαιολόγητο όφελος στα μέλη της, τα οποία επωφελούνται αντλώντας πόρους από το κοινωνικό σύνολο. Το όφελος όμως αυτό στα χέρια ορισμένων ευνοημένων, διαχέεται ως κόστος στο σύνολο της κοινωνίας. Παράδειγμα τα απίθανα επιδόματα σε μερίδες δημοσίων υπαλλήλων, μυστηριώδεις «εισφορές υπέρ τρίτων», διορισμοί από την πίσω πόρτα των ρουσφετολογικών διαδρόμων των πολιτικών γραφείων και του κάθε κομματάρχη.  Και αντίστροφα: όπου τελικά υπήρξε εθελούσια έξοδος, έγινε με κριτήρια κομμένα και ραμμένα στα συμφέροντα της όποιας κομματικής δράκας βρισκόταν στα πράγματα εκείνη τη στιγμή.

Γιατί είναι «εξωθεσμικές», ξένες δηλαδή προς τους θεσμούς ενός ευνομούμενου κράτους, οι πελατειακές σχέσεις; Διότι αποτελούν διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ πάτρωνα-πολιτικού και πελάτη-ψηφοφόρου, ή πελάτη-συνδικαλιστή, ή πελάτη-επιχειρηματία, κινούμενες έξω από το θεσμικό πλαίσιο και τους δεσμευτικούς για όλους τους πολίτες κανόνες λειτουργίας ενός πραγματικού κράτους Δικαίου. 

Το κράτος αποτελεί την πηγή δύναμης και πόρων του πάτρωνα αλλά και του πελάτη και πεδίο διαμόρφωσης των όρων αλληλεξάρτησής τους, παραδείγματος χάριν σε επίπεδο επιχειρηματιών ή οργανωμένων συνδικαλιστικών συμφερόντων. Ο συνεχής κρατικός παρεμβατισμός στην αγορά, τη στιγμή μάλιστα που πλείστοι πολίτες αναρωτιούνται «μα τί κάνει το κράτος;» υπακούει στη λογική της αναπαραγωγής και της διασφάλισης των πελατειακών σχέσεων και όχι σε κάποιες μορφές κρατικοκεντρικής λογικής. Ως εκ τούτου, δεν έχουμε ένα ισχυρό αυταρχικό κράτος, αλλά ένα κράτος εξαρτώμενο από τις ισορροπίες των πελατειακών συμφερόντων, η αναποτελεσματικότητα του οποίου είναι συστατικό στοιχείο της λειτουργικότητας των πελατειακών δικτύων και της αναπαραγωγής της ισχύος τους. Για την ακρίβεια έχουμε ασθενές κράτος με ασθενείς θεσμούς που εξυπηρετείται από και εξυπηρετεί τον κατακερματισμό του κόστους στο σύνολο της κοινωνίας και τη μεγιστοποίηση του οφέλους σε κλειστές ομάδες συμφερόντων. Οι νέοι σήμερα καλά θα κάνουν να γκουγλάρουν τη λέξη ραντιέρηδες… έχει ενδιαφέρον.

Βασικό στοιχείο των πελατειακών σχέσεων είναι η ωφελιμιστική ιδιοτέλεια: για να το πω απλά, ποτέ και κανείς μας, ή σχεδόν κανείς μας, δεν προσήλθαμε σε εκλογές, είτε βουλευτικές, είτε δημοτικές, ή ακόμη και ευρωπαικές, με το ευρύτερο και συλλογικό κριτήριο: «πώς θα ωφεληθεί η Ελλάδα από τη δική μου ψήφο;»

Πάντα κατεβαίναμε στις εκλογές με σκοπό να φέρουμε τους «δικούς μας» στην εξουσία. Και ευθύς μόλις θα κάθονταν στα βουλευτικά έδρανα, προσδοκούσαμε γεμάτοι ικανοποίηση να ανταμοιφθεί η προσήλωσή μας, και ο αγώνας μας προς το κόμμα, κατά πώς ταίριαζε στην περίπτωση ενός εκάστου από μας. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που από το 1974 μέχρι σήμερα ο εκλογικός νόμος έχει αλλάξει 100 φορές. Γιατί; Διότι κάθε κυβέρνηση ήθελε δι’ αυτού να μεγιστοποιεί προς εαυτόν την πελατειακή λογική. Ήθελε να εξυπηρετήσει τα δικά της πελατειακά δίκτυα εις βάρος των πελατειακών δικτύων της αντιπολίτευσης. Απέναντι στη φυσική πολιτική φθορά ή την κυβερνητική αναποτελεσματικότητα, ο εκλογικός νόμος ήταν το εργαλείο σημαδέματος της πολιτικής τράπουλας, αφενός αναμεταξύ των δύο κομμάτων εξουσίας, αφετέρου αυτών των δύο εις βάρος των μικρότερων κομμάτων.

Ο εθισμός μας στην πελατειακή λογική είναι απόλυτος, ο πελατειασμός μας φαίνεται απολύτως θεμιτός, και φυσική αντίληψη, ενώ διασφαλίζεται μια στοιχειώδης «δικαιοσύνη» μέσα από την εναλλαγή των συντεχνιών στο κρατικό κιούπι με το μέλι. Η σειρά σας, η σειρά μας. 

Αποδεικτικό στοιχείο δε αυτής της λογικής είναι οι τρεις -ήδη- περιπτώσεις συγκυβέρνησης μιας χώρας μαθημένης στον μονοκομματισμό: στη βραχύβια συγκατοίκηση ΝΔ-ΚΚΕ, στη κυβέρνηση Ζολώτα, και στον σημερινό τρικολόρ θίασο, τα πελατειακά εθισμένα κόμματα εκπόνησαν ποσοστώσεις στη μάσα, τους διορισμούς, τις τοποθετήσεις ηγεσιών κλπ, ενώ στη βάση οι εκλογικές πελατείες ήταν -ή δεν ήταν- ικανοποιημένες με τη νομή των «ευκαιριών» για προσπορισμό ιδιοτελούς κέρδους, και -σήμερα, μεσούσης της πτώχευσης- με την αποφυγή να πληρώσουν το μάρμαρο, να χάσουν τη θέση εργασίας ή ο,τιδήποτε.

Κατ’ αυτή την έννοια, η σημερινή υβριστική στάση  και τα γιαουρτώματα πολλών πολιτών προς εν ενεργεία βουλευτές ή υπουργούς, και η θεώρηση των πρώτων ότι οι δεύτεροι είναι προδότες, αξίζει περαιτέρω ανάλυσης. Είναι προδότες της πατρίδας, ή κατά βάθος, αξιολογούνται ως προδότες των ψηφοφόρων τους; Υποψιάζομαι ότι σε πολλές περιπτώσεις, αν όχι κατά πλειοψηφία, στο μυαλό των ψηφοφόρων υποσυνείδητα οι πολιτικοί είναι προδότες της εκλογικής τους πελατείας, κι όχι της Πατρίδας. Διότι οι πολιτικοί αυτοί στην πραγματικότητα αθέτησαν το κοινωνικό συμβόλαιο της πελατοκρατείας, κι όχι το κοινωνικό συμβόλαιο της ανάπτυξης και της ισχύος της χώρας. Όσο το τηρούσαν, ακόμη κι όταν ήταν καταφανέστατα εις βάρος της Πατρίδας, όσο δηλαδή τιμούσαν τις πελατειακές προσδοκίες μέσα απ’ τις οποίες είχαν πολιτικά πορευθεί εκλογείς και εκλεγέντες, κανείς ψηφοφόρος, ένθεν κακείθεν του κομματικού φάσματος δεν τους ονόμαζε προδότες. Ποτέ επίσης κανείς δεν τους θεώρησε προδότες, εκ της συνεχούς τροποίησης των εκλογικών νόμων. Ίσως όμως θα έπρεπε…

Οι Ευρωπαίοι, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Μέρκελ που έφτασε να μιλάει για δημοσιονομική πειθαρχία, παραδειγματισμό και συνετισμό των Ελλήνων, αδυνατούν μέσα από το δικό τους έννομο πρίσμα, τη διαφορετική πολιτική αντίληψη περί κράτους και την ρηχή κι εύκολη ηθικολογία να αντιληφθούν ότι το χρέος και οι ροές πιστώσεων ή δανείων  αντιμετωπίζουν μόνο τα συμπτώματα της κρίσης χρέους, αλλά όχι το έλλειμμα της πολιτικής μας παιδείας και ωριμότητας. Αν είχαμε ένα μαγικό ραβδί και όχι απλώς μηδενίζαμε το χρέος των 300+ δις ευρώ, αλλά δημιουργούσαμε πλεόνασμα άλλων 100 δις ευρώ αύριο, πάλι σε 5 ή 10 ή 15 χρόνια, διατηρώντας την ίδια πολιτική αντίληψη περί κράτους, πολιτών, δικαιοσύνης, νόμου, θεσμών,  το παλιό και καταστροφικό πελατειακό σύστημα θα συνέχιζε και πάλι κραταιό, ως αν να μην είχε συμβεί τίποτε από το 2009 μέχρι σήμερα.

Δεν θυμάμαι πόσες φορές έχω ακούσει από το 2009 και μετά την φράση «τί καλά που ήμασταν το 2004″… Είχαμε κερδίσει το γιούρο, ετοιμαζόμασταν για ολυμπιακούς, το χρήμα έτρεχε άφθονο, φουσκώναμε σαν διάνοι που ήμασταν πρωτοσέλιδο στα ΜΜΕ της υφηλίου, οι Αθηναίοι, αλλά όχι μόνο αυτοί, ευελπιστούσαν πως τα ολυμπιακά έργα θα ανακούφιζαν την καθημερινότητα, ή θα έφερναν επενδύσεις και τουρίστες, ή θα δίνονταν αργότερα ως στέγη σε αναξιοπαθούντες, η οικοδομή «έτρεχε» και μαζί το μεροκάματο, οι Νδκράτες ένοιωθαν αγαλλίαση γιατί ξεκουμπίστηκαν οι πράσινοι, και η μόνη «παραφωνία», που είχε κάνει και πρωτοσέλιδα τότε, ήταν οι δηλώσεις της νεοεκλεγείσας Τζοβάνας Φραγκούλη «να βολέψουμε τα δικά μας παιδιά». Η θεόπικρη αλήθεια των πελατειακών σχέσεων που κατατρώγουν τις σάρκες του έθνους σαν γάγγραινα.

Ο μοναδικός τρόπος να απαλλαγούμε απ’ αυτές τις οθωμανικές καταβολές πολιτικής θεώρησης περί το κράτος και τη διοίκηση είναι να πάψουν ρουσφέτια, ευνοιοκρατίες, διακριτική μεταχείριση, διευκολύνσεις, να ακυρωθεί η έννοια του πολιτικού κόστους, να διαλυθεί η ισχύς της εκβιαστικής, συντεχνιακής ψήφου, και να εφαρμοστεί αυστηρός ελέγχος και πλήρης διαφάνεια των κρατικών ταμείων. Παράλληλα, σε επίπεδο δημόσιας εκπαίδευσης, να τεθεί ένα ισχυρό και συστηματικό πρόγραμμα πολιτειακής-πολιτικής εκπαίδευσης, που θα γαλουχεί πολίτες απ’ το Δημοτικό κιόλας στην κατεύθυνση ενός βεμπεριανού τύπου κράτους, δηλαδή κράτους που αντιμετωπίζει με τον ίδιο τρόπο τον απλό πολίτη και τον υπουργό, κράτους που λειτουργεί μέσα από την κρατική διοίκηση ακόμη και χωρίς …κυβέρνηση, κράτους όπου οι θεσμοί, εκτελεστικοί, νομοθετικοί, δικαστικοί, αλλά και θρησκευτικοί είναι διακριτοί και δεν διαπλέκονται σε κανένα επίπεδο.

Όλα τελικά συγκλίνουν στο βάθος και αποδεικνύουν το ίδιο πρόβλημα του πελατειασμού. Ποιος θυμάται την πολιτικά ανέντιμη αλλά πλήρως πετυχημένη φράση του Παπανδρέου στα προεκλογικά μπαλκόνια το 1985, «δεν υπάρχουν θεσμοί παρά μόνο ο λαός;» Από κάτω τα πλήθη παραληρούσαν μπροστά στον μάγο της δημαγωγίας, και την επερχόμενη ανανέωση της πελατειακής Τσοβολο-πασοκοκρατίας. 

Πολλοί προσάπτουν στον Παπανδρέου ότι αυτός εισήγαγε τα εκφυλιστικά πολιτικό-κοινωνικά φαινόμενα του πελατειασμού. Μέγα λάθος. Ο Παπανδρέου δεν έκανε τίποτε περισσότερο παρά να παίξει έξυπνα με τα δεδομένα της υφιστάμενης και κραταιάς κοινωνικο-πολιτικής μας παιδείας και αναχρονιστικών οθωμανικών διοικητικών καταβολών περί κράτους έτσι όπως έχουν παγιωθεί εδώ και 200 χρόνια. Δεν εισήγαγε κάτι καινούργιο, ξένο προς την ελληνική ιδιαιτερότητα, αλλά χειρίστηκε δεξιοτεχνικά την κατ’ εξοχήν ιδιαιτερότητα μας, της προσήλωσης σε και της εξάρτησης από τις πελατειακές σχέσεις. Απλά τις έστρεψε προς το πρόσωπό του και το κόμμα του αφομοιώνοντας τον λεγόμενο «προοδευτικό» χώρο, και τραβώντας έτσι το χαλί κάτω από την παραδοσιακή δεξιά.

Πολλοί πιστεύουν πως όλα αυτά τα φαινόμενα σχεδιάστηκαν και εκπορεύθηκαν από μυστικά κέντρα της Εσπερίας για να …καταστρέψουν το ελληνικό έθνος. Αλλά αυτό είναι βολική, απενοχοποιητική μετάθεση ευθυνών προς τρίτους, και τραγική υπεκφυγή να δούμε την θλιβερή πραγματικότητα.

Εύκολη, άμεση, και χαρατηριστική απόδειξη είναι ο ελληνικός κινηματογράφος, όσο κι αν μας φαίνεται παράξενο. Έχουν μεγαλώσει γενιές και γενιές ελλήνων με τις κλασικές ασπρόμαυρες κωμωδίες της Φίνος, με τον Γκόρτσο και τον Γκρούεζα, όπου επισημαίνεται με τον γλαφυρότερο δυνατό τρόπο η πελατειακή μας νοοτροπία και κουτοπονηριά. Ο εκπληκτικά εύστοχος μονόλογος του Σταυρίδη στο κελί, πως «αν χρωστάς πάνω από 500 δις δραχμές θεωρείσαι εθνικός ευεργέτης» δεν είναι τυχαία. Γελάμε διότι αναγνωρίζουμε την αλήθεια σ’ αυτές τις σκηνές, σήμερα όπως και τότε, ως θεατές, ξεχνώντας μπροστά στην τηλεόραση ότι είμαστε μέρος του προβλήματος, διότι εμείς είμαστε οι φορείς και εκφραστές αυτής της νοοτροπίας.  Αλλά αυτό «το βήμα παρακάτω»… να συνειδητοποιήσουμε πόσο βλαπτική είναι η νοοτροπία αυτή μένει μετέωρο. Nα μην μιλήσουμε δε για τα σατυρικά ποιήματα του Σουρή, τις ηθογραφίες του Λασκαράτου, ή τις διατυπωμένες αγωνίες του Περικλή Γιαννόπουλου, όλα γραμμένα και καταγεγραμμένα σε χρονική στιγμή κατά την οποία δεν είχε γεννηθεί ούτε ο κακός Παπανδρέου, ούτε οι κακοί ξένοι που τον δασκάλεψαν να μας εκμαυλίσει με το χρήμα και να καταστρέψει οικονομικά το κράτος.

Όσο η κοινωνία μας θα αδιαφορεί να κατανοήσει τις ιστορικές  κοινωνικο-πολιτικές δομές που μας έφεραν βήμα βήμα ως εδώ , όσο θα αδυνατεί να αντιληφθεί την σπουδαιότητα ή θα αρνείται την υιοθέτηση και αυστηρή τήρηση κανονιστικών/θεσμικών δεσμεύσεων καθολικής ισχύος στις σχέσεις κράτους-πολίτη, ή όσο θα μεταθέτει τις οικείες ευθύνες σε τρίτους, τόσο θα γιγαντώνεται απρόσκοπτα η ηθική απαξίωση της Πολιτικής, και θα υπονομεύεται η ορθολογική ερμηνεία των πολιτικών διεργασιών και φαινομένων με αποτέλεσμα, είτε να οδεύουμε προς τον πολιτικό κυνισμό ή την πολιτική απάθεια, είτε να προστρέχουμε πανικόβλητοι σε ερμηνείες των πολιτικών φαινομένων με όρους συνωμοσιών ή μεταφυσικής. 

Στο βαθμό που σήμερα η ύφεση, το καλπάζον χρέος, η ανεργία, η άνιση και άδικη κατανομή εισοδήματος, επιβάλλουν σκληρό προσβληματισμό και ειλικρινή αυτοκριτική και καθιστούν επιτακτική την αλλαγή της πολιτικής κουλτούρας, οι ανορθολογικές αντιδράσεις μιας γενναίας μερίδας του εκλογικού σώματος θεωρούνται αναμενόμενες. Η μυθοπλαστική ανάγνωση και χρήση της Ιστορίας μας με κύρια αναφορά τον εμφύλιο πόλεμο ή το ρόλο των «κακών» ξένων, παράλληλα με την σταθερά και υπαρξιακό άλλοθι τη θυματοποίηση του έθνους από ορατούς και αόρατους, υπαρκτούς και ανύπαρκτους εχθρούς, διαμορφώνουν τους ψυχολογικούς όρους της αντίδρασης και της αντίστασης της κοινωνίας στις αναγκαίες διαδικασίες πολιτικού εξορθολογισμού και αναγέννησης του κράτους. 

Εν κατακλείδι, ίσως θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς το επιχείρημα πως οι πελατειακές σχέσεις ήταν μια λύση επιβίωσης κάτω από την οθωμανική κυριαρχία, όμως αυτό που είχε «νόημα: σε συνθήκες υποδούλωσης, συνιστά πολιτικό αναχρονισμό, βλαπτικό και ανασχετικό της προόδου, σε συνθήκες εθνικής ανεξαρτησίας. Ακόμη χειρότερα, είναι αυτή η πολιτική κουλτούρα των πελατειακών σχέσεων που δεν αφήνει την Ελλάδα να ξεφύγει από εποπτείες, αρμοστείες, προσδέσεις και εξαρτήσεις από εξωγενείς παράγοντες, όπως σήμερα η Τρόικα. Μας εμποδίζει να πάρουμε τις τύχες του έθνους στα χέρια μας. Ή θα το κατανοήσουμε αυτό, ή να είμαστε έτοιμοι -Θεός φυλάξοι!- να σβήσουμε την κρατική υπόσταση του έθνους απ’ το χάρτη για άλλα 400 χρόνια.

Εάν απο το 1974 μέχρι -έστω- το 2007 είχαν ξεκινήσει να γίνονται οι κάτωθι μεταρρυθμίσεις, προσεκτικά, σταδιακά, μελετημένα, με διαφάνεια, συναίνεση και με κριτήριο το συλλογικό/εθνικό μακροπρόθεσμο συμφέρον κι όχι το συντεχνιακό-τοπικιστικό άμεσο μικροσυμφέρον, και τις απίστευτες παλινωδίες μονοκομματικών και πολυκομματικών κυβερνήσεων που εξέτρεπαν κάθε προσπάθεια της πορείας της, ή την καταχώνιαζαν στο συρτάρι προκειμένου να μη «θιχτεί» κανείς και να μένουν όλοι ευχαριστημένοι, σήμερα δεν θα ήμασταν εδώ που βρισκόμαστε.

Ι. Φορολογική και προνοιακή μεταρρύθμιση (ταμεία), ώστε να επιτευχθεί αποτελεσματική και δίκαιη φορολόγηση όλων ανεξαιρέτως. Μεταρρύθμιση φορολογικής νομοθεσίας και φοροεισπρακτικών μηχανισμών, εξορθολογισμός και έλεγχος των εφοριών, ώστε να πατάσσονται οι σχέσεις συναλλαγής ή και εκβιασμοί των φορολογουμένων.

ΙΙ. Εξορθολογισμός της νομοθεσίας που αφορά στην αναπτυξιακή και παρα-γωγική επιχειρηματική δραστηριότητα. Με αυτό τον τρόπο αποδεσμεύεται η επιχειρηματικότητα από την πολυνομία και τη γραφειοκρατία. Αποτελούν και τα δύο οργανικά αλληλένδετο παραδοσιακό μηχανισμό νομότυπης μεταφοράς πόρων για τις ανάγκες των πελατειακών δικτύων και εξάρτησης των επιχειρήσεων από το κράτος. Συγκροτούν επίσης ανασταλτικό πλαίσιο για την ανάδειξη της αυτονομίας της αγοράς και αναπαραγόμενη εστία διαφθοράς.

ΙΙΙ. Εξορθολογισμός της οργάνωσης της Δημόσιας Διοίκησης και της στελέχωσής της, ώστε να αναιρεθεί η λειτουργία της ως πελατειακού μηχανισμού απασχόλησης, και να ακυρωθεί η λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης ως μηχανισμού διασφάλισης- αναπαραγωγής πελατειακών δικτύων, ο οποίος αποτελεί και τον πυρήνα της εσωτερικής διάβρωσης, κομματικής εξάρτησης, διαφθοράς, αναποτελεσματικότητάς, και αδιαφάνειας. Δημιουργία Πανεπιστημιακής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης. Οι άγγλοι έχουν το Κολλέγιο του Ήτον, οι γάλλοι την ΕΝΑ, οι τούρκοι το πανεπιστήμιο της Άγκυρας. Εμείς δεν έχουμε κάτι αντίστοιχο.

IV. Αναδιάρθρωση και αναπροσαρμογή της γεωργικής παραγωγής, δικτύωση μικρών παραγωγικών καινοτόμων μονάδων, ώστε να οδηγηθεί η γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή σε ανταγωνιστικές οικονομίες κλίμακος.

V. Διαμόρφωση στρατηγικής εναλλακτικών πηγών ενέργειας.

VI. Σύνδεση των επιχειρήσεων με καινοτόμες διαδικασίες και προϊόντα που σχεδιάζονται στα Πανεπιστήμια και Πολυτεχνεία της χώρας.  

VII. Εκσυγχρονισμός υποδομών και ένταξή τους σε σχέδιο γεωοικονομικής στρατηγικής ανάπτυξης: λιμάνια, αεροδρόμια, οδικό δίκτυο, σιδηροδρομικό δίκτυο, τουριστικές υποδομές, με πλήρη εφαρμογή του ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου για τις δημόσιες συμβάσεις.

VIII. Απελευθέρωση επαγγελμάτων, κατάργηση των νομικών ρυθμίσεων και άρση των διοικητικών βαρών.

IX. Εξορθολογισμός της άμυνας της χώρας και περιορισμός του εξωφρενικού κόστους των εξοπλισμών, με έμφαση στο να απομακρυνθεί ο συρφετός των μεσαζόντων και η διαπλοκή της πολιτικής ηγεσίας και της κρατικής διοίκησης με αυτούς.

Χ. Διαμόρφωση στρατηγικής τεχνολογιών της επικοινωνίας

ΧΙ. Εκσυγχρονισμός της Δικαιοσύνης και της έννοιας του κράτους Δικαίου

Αλλά το καρκίνωμα της πελατειακής αντίληψης που συντηρούμε για να οριοθετήσουμε στο μυαλό μας τη λειτουργία του κράτους και τις σχέσεις μας μ’ αυτό, και την ωφελιμότητα των θεσμών, σε συνδυασμό με την τάση μας να αποδίδουμε κάθε αιτία και ευθύνη σε τρίτους αποδεικνύει ότι δεν έχουμε ακόμη ενηλικιωθεί πολιτικά…

Εάν αυτή η εκτίμηση περί την πολιτική ενηλικίωση έχει ένα τόσο δα ψήγμα αλήθειας, τότε έχουμε ακυρώσει εν τοις πράγμασι την Επανάσταση του 1821, και τον αγώνα της ανεξαρτησίας.

200 ολόκληρα χρόνια μετά, είναι σοκαριστική η σκέψη…